In ‘PanoramicPortraits’ gebruikt Manon de Boer het internet als canvas voor enkele nieuwe portretten. Over een periode van achttien maanden worden die verder uitgewerkt en ook vermenigvuldigd. De kunstenares gaat daarbij systematisch én gevoelsmatig te werk. Ze vertrekt van wat ze weet of zich inbeeldt over de personen die ze portretteert en vult dat aan met gegevens die ze vindt op hun persoonlijke websites, elders op het net en met een ‘referentiekader’ van informatie die ze rechtstreeks van de betrokkenen krijgt. De site opent met een ‘map’ die de relaties tussen de verschillende personen toont. Centraal op die kaart staat – hoe kan het anders – Manon de Boer zelf. Alles vertrekt bij haar en haar directe kennissenkring. De eerste reactie van menig bezoeker is dan ook om haar naam aan te klikken. Maar die is niet klikbaar.

Voor die internetgebruikers en hun onlesbare klikhonger staat hieronder een en ander over de afwezige kunstenares – de auteur van dit dagboek dat niet het hare is. Ik volg daarbij dezelfde categorieën als in ‘PanoramicPortraits’, met als resultaat een bouwpakket voor de surfende doe-het-zelver – voor ‘the real thing’ moet u naar haar website. Voor het gemak, maar ook omdat ik ondertussen zoveel virtuele tijd bij deze kunstenares doorbracht, noem ik haar vanaf nu met de voornaam.

Wat ik over haar weet of vermoed :

ze woonde in Kodaicanal, Baarn, Waddinxveen, Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en Brussel. Misschien ligt dat Indische en Haagse verleden wel aan de basis van de ‘aristocratische’ uitstraling van haar werk (kiest ze daarom resoluut voor hoofdsteden als recentste residenties?). Als kunstenares kiest ze voor de vrijheid van de monoloog (ook het webdagboek is er een). Ze heeft ruimte nodig; innemend doch gereserveerd bepaalt ze de afstand tussen zichzelf en haar publiek. Sinds 1996 maakt ze portretten op Super-8 film, zonder klank en in zwart-wit. De aandacht gaat daarin uit naar het gelaat van personen die zich concentreren op een activiteit. Zoals in de films van Andy Warhol (cf. ‘Blow Job’) speelt de actie zich voornamelijk buiten beeld af en moet de toeschouwer gissen naar het eigenlijke gebeuren. De tijd doet zijn werk en de informatie komt onrechtstreeks. Aan de blik van ‘Albrecht’ en het ritme van zijn lichaam valt af te leiden dat hij piano speelt. Bij ‘Robert’ moet het een gitaar zijn. Andere personages praten of lijken te lezen of te schrijven. Verschillende personen werden jaren na het eerste portret opnieuw gefilmd in een gelijkaardige situatie. Uit het intieme kader van de opnames en het jarenlange contact kan men afleiden dat het om individuen gaat uit de persoonlijke kennissenkring van de kunstenares. Dit werk toont haar persoonlijke pantheon van intieme en toch onbereikbare vrienden en medewerkers – ook dat heeft ze gemeen met Warhol.

Ondertussen kwamen nog andere portretten met geluid en in kleur, gefilmd op video – dikwijls van Annemiek de Haan, blijkbaar een goede vriendin die schildert en sinds enkele jaren in Los Angeles woont. Mettertijd lijkt ze zich steeds meer te concentreren op tekst (monologen) en de rol die het geheugen (de tijd) speelt in het herhalen ervan. Eerst in geluidswerken op cd, zonder beeld, en later ook in boekvorm, met slechts één beeld – een close-up van Annemiek. Naast de tekst en het geheugen spelen ook de relaties tussen de verschillende personen een steeds grotere rol. Dat is duidelijk het geval in ‘Oscillations’, het boek dat ze in 2001 publiceerde over en met Annemiek de Haan, Chloé Martin, Maureen Mooren, Daniel Van der Velden en een anonieme zesde persoon. In ‘Mind Mapping’, neemt dat netwerk van personen uitbreiding en betrekt ze nog explicieter anonieme buitenstaanders – in dit geval gebruikers van de Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek. Het werk is een opdracht van de Koning Boudewijnstichting en past in een project voor kunst in de openbare ruimte. De portretten van de Brusselse bibliotheekgebruikers bestaan uit fragmenten en titels van boeken, cd’s of video’s. Naar aanleiding van ‘Mind Mapping’ kreeg ze van de Nederlandse organisatie SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte) de opdracht voor ‘PanoramicPortraits’.

Elke week staan de foto’s van Manon bij de reeks ‘sensaties’ van Oscar Van den Boogaard in de Standaard Magazine. Voor een nieuw project verdiept ze zich in leven en werk van de Nederlandse actrice Sylvia Kristel – wereldwijd gekend door haar rollen in de Emmanuelle-films.

Van Manon’s website :

wat onmiddellijk opvalt is de sobere vormgeving – het oogt niet mooi, maar wel interessant. Weinig of geen beelden, geen Flash of andere overbodige ‘eyecatchers’, maar wel tekst in HTML-opmaak, zoals dat vijf jaar geleden courant gebruikt werd. In de inleiding schrijft Manon dat ze voor vroegere portretten dikwijls vertrok van de manier waarop het lichaam mee vorm en inhoud gaf aan de informatie van of over een persoon. In ‘PanoramicPortraits’ maakt ze portretten op basis van tekst en onderzoekt ze de impact van de afwezigheid van die fysieke informatie. Ze schrijft er ook over haar vermoeden (de tekst dateert van het prille begin van dit project – een goed half jaar geleden) dat het makkelijker is contacten te leggen buiten de vaste groep van kennissen op het internet – een medium waarvan de essentie het uitwisselen van informatie is – dan in de echte wereld.

De eerste drie portretten op de site waren die van Annemiek de Haan, Chloé Martin en Oscar Van den Boogaard. Ondertussen kwamen er nog drie personen bij, die op een of andere manier iets te maken hebben met de vorige: Joe Baiza is gitarist en vriend van Annemiek. De Antwerpse Anna Maria vermelde in haar webdagboek Oscar als één van haar favoriete schrijvers. Pete Mandik is een jonge Amerikaanse filosoof die voorkwam in een bibliografie van Chloé (die zelf linguïst is). Alle informatie over die personen wordt bevestigd met links naar andere sites op het net. De informatie voor het referentiekader kan gecheckt worden in de correspondentie met de personen elders op de site. Sinds kort voert Manon een ‘Panoramic Dialogue’ met de Nederlandse publicist Willem van Weelden.

‘PanoramicPortraits’ is per definitie eindeloos en onvolledig. Terwijl haar vorige werken van begin tot eind konden bekeken (beluisterd, gelezen) worden, gaat het hier over een eindeloos uitdijend labyrint van links en personen. Toch blijft de hand van de kunstenares voelbaar, al was het maar in het veelvuldig gebruik van recyclage en zeg maar ‘remix’-technieken. Materiaal dat ze vindt op het net wordt zoals in de ‘Monologen’ geselecteerd, in een nieuwe volgorde gezet, herhaald en hergebruikt. De interpretatie zit quasi volledig vervat in de selectie. Manon toont slechts wat haar zelf opvalt. Ze kijkt en toont hoe mensen zich voorstellen, hoe ze over zichzelf praten en vergelijkt dat met de perceptie bij anderen. Ze zoekt daarbij naar de spontaneïteit – naar de momenten waarop mensen zichzelf lijken te vergeten. Daarom zijn haar portretten evocaties, geen afbeeldingen en zeker geen reproducties.

Over Manon op het net :

een pagina over haar staat op de website van Digitaal Brussel. Een artikel over haar werk (van Chloé Martin) staat op de site van Stedelijk Museum / Bureau Amsterdam (smba.nl). Ze is geboren in 1966 en volgde tot 1993 een opleiding aan de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1992/3 werkte ze een jaar met een B.A.D. beurs in Rotterdam. In 1997 werd ze geselecteerd voor de ‘Prijs Jonge Belgische Schilderkunst’ in Brussel. Ze exposeerde de afgelopen jaren o.a. in Amsterdam, Deurle, Brussel, Dortmund, Werkleitz, Madrid, Keulen… ‘Mind Mapping’, het werk voor de Brusselse bibliotheek, was ook te zien in Linz en Luxemburg. Ze was gastdocente voor het Transmedia-postgraduaat aan de Sint-Lukas Hogeschool in Brussel. Met Steven Van Watermeulen en Sara de Roo en met Oscar Van den Boogaard werkt ze aan de verfilming van zijn boek ‘Een bed vol schuim’. Voor de nieuwe sluis van Evergem, een project van architect Christian Kieckens in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap, maakt ze een reeks portretten van schippers.

Referentiekader :

voor ze begon aan ‘PanoramicPortraits’ was Manon geen intensieve internetgebruiker. Ze houdt voornamelijk van narratieve websites; webwerk dat tijd nodig heeft, zoals haar eigen werk, dat niet bedoeld is voor de snelle oppervlakkige blik. Het is werk dat rust vraagt en vragen oproept. Werk dat iets leert over jezelf door naar de anderen te kijken en dus zelfportretten waar ze/je zelf niet in voorkomt. Een portret dat in rondjes draaiend het onderwerp aftast. Een galerij is daarom niet altijd de beste plaats om van dit werk te genieten. Sommige werken zou Manon liever uitlenen, zodat de mensen het rustig thuis op hun eigen ritme kunnen bekijken, lezen of beluisteren.

Een medium als een bibliotheek, een boek en zeker het internet, lijkt dan wel voor haar gemaakt. Eerst en vooral zijn het media die toeschouwers toelaten thuis van haar werk te genieten. Het zijn media die tijd vragen om te doorgronden. Doordat men ze thuis kan bekijken en er regelmatig naar kan terugkeren, kan men makkelijk de evoluties volgen die zo belangrijk zijn in haar werk. In haar vroegere portretten, waarin veel materiaal werd hergebruikt (gesproken, gefilmde, geschreven, herhaalde dialogen), waren evoluties voornamelijk merkbaar tussen de werken. Op deze website is de evolutie voor het eerst ook zichtbaar in het werk zelf.

Om die verschuivingen waar te nemen doet de toeschouwer een beroep op het geheugen, de herinnering die zo belangrijk en dikwijls ook bedrieglijk is in Manon’s werk. Nieuw in de recente werken, waarin steeds meer personen van buiten haar persoonlijke kennissenkring betrokken zijn, is de nieuwsgierigheid. De nieuwsgierigheid van de internetgebruikers om te weten hoe het gaat met de personages uit deze internetroman. De prikkeling die uitgaat van webdagboeken als dat van Anna Maria of ook van de aantekeningen die anderen maken in boeken (enkele maanden geleden toonde Manon nog een werk dat bestond uit verschillende reeksen met dezelfde boeken, met telkens nieuwe aantekeningen van verschillende lezers). Zo bouwt men via de media (bibliotheek, boek, internet,…) toch een intieme relatie op met mensen die onder normale omstandigheden niet tot onze vriendenkring zouden behoren. Manon werkt als een moderne antropologe, een geëngageerde buitenstaander met veel tijd en een gezonde nieuwsgierigheid.

www.skor.nl/PanoramicPortraits