pieter van bogaert
pieter@amarona.be
Fort Beau – een korte geschiedenis van een lange eeuwwisseling
25 & 26 oktober 2024 in KAAP Oostende
Vrijdag 25 oktober
19u Boeklaunch:
(…) Lopend op het strand, aan de waterlijn, de schuivende grens tussen water en land, bij hun keerpunt, staan ze stil, draaien naar de zee, weg van het land, en ze zeggen: c’est fort beau. Dat zijn niet hun woorden, dat is niet hun taal. Het is alsof een ander spreekt door hun mond. Het duurt maar enkele seconden – het begin van een transitie, een ontmoeting van personen, plaatsen en gebeurtenissen in hen. Teruglopend denken ze aan wat gebeurde. Ze denken aan beginnen en eindes, aan grenzen, aan wat ontroert, wat beweegt. Ze denken aan de kunst en aan het leven. (…)
20u The end: lezing met video:
Bas Jan Ader: Showreel, NL/VS, 1970-71, 12’
(…) In de eerste film, Fall 1, Los Angeles, zit Ader op het dak van zijn huis in Los Angeles, de stad waar hij studeert, woont en werkt sinds 1963. De film, één shot, duurt amper twintig seconden. In die korte tijd zit Ader eerst op een stoel op de nok van het dak. Hij buigt lichtjes voorover. Hij verliest zijn evenwicht. Hij valt. Hij landt op het kleinere en plattere dakje van de veranda, een meter of twee lager. Hij tuimelt nog wat om uiteindelijk te verdwijnen achter de struiken voor zijn huis. De stoel landt op het dakje boven de voordeur terwijl één schoen nog even de lucht in gaat. Dan is het gedaan. Die eerste val herhaalt zich verschillende keren. In Fall II, Amsterdam tuimelt Ader op de fiets met een bos bloemen in de hand de Amsterdamse Reguliersgracht in. In Broken Fall (Geometric) valt Ader op een klein paadje in Zeeland waar hij zich evenwijdig met de schuine zijde van een schraag probeert op te stellen. In Broken Fall (Organic) hangt Ader aan een tak van een boom in het Amsterdamse bos boven de sloot waarin hij uiteindelijk zal vallen. In Nightfall valt hij niet zelf, maar wel de zware steen die van zijn schouders landt op beide peertjes naast hem, de peertjes die ook zorgen voor het enige licht in de ruimte. (…)
The Wooster Group: I came to say Goodbye, Ron Vawter in Fish Story, VS, 1994, 10’
(…) Ze weten nu al hoe ze samen zullen lachen met zijn acteerspel en zien hoe Ron Vawter er nog is, maar ook al niet meer, hoe Ron Vawter er nog is als een beeld dat afscheid neemt, terwijl de acteur al is vertrokken. Ze zien hoe Ron Vawter Vershinin is, maar ook Ron Vawter, hoe hij een personage speelt, maar ook een acteur, hoe Ron Vawter als hij huilt, het wel doet, maar toch ook weer niet want hij druppelt wat glycerine in zijn ogen, en daardoor komen de tranen en dat is niet huilen. En ook als Ron Vawter kust, bij zijn afscheidskus, zien ze dat hij er niet is, dat hij ergens anders is, want Ron Vawter opent zijn ogen en wat hen betreft, als je in een echte kus zit, een lange afscheidskus als die van Vershinin, dan sluit je toch de ogen. Ze zijn het erover eens dat de video Ron Vawter toont als een geweldige acteur en ze zeggen dat hij fort beau is, dat Ron Vawter er staat als een monument, een fort, heel dichtbij, maar voor altijd onbereikbaar. (…)
Leslie Thornton: Last time I saw Ron, BE/VS, 1994, 12’
(…) Ron Vawter zal terugkeren: er komt nog een ander eind omdat, terwijl hij als acteur in New York langs de videomonitor verschijnt op de scène van Fish Story,Ron Vawter in Brussel al aan Philoktetes Variaties werkt, wat zijn allerlaatste voorstelling zal worden. Ze vertellen hoe ze die voorstelling zelf hebben gezien, daar, in het Kaaitheater, in 1994 en ze zeggen er en passant bij dat Jan Ritsema de regie deed en Dirk Roofthoofdt en Viviane De Muynck mee op het podium stonden. Ja, dat hebben ze allemaal gezien. Ze nemen even de tijd om na te denken maar onmiddellijk toch weer verder te vertellen over Ron Vawter in de rol van Philoktetes, de krijger die door Odysseus op weg naar de Trojaanse oorlog wordt achtergelaten op het eiland Lemnos nadat hij is gebeten door een slang waardoor zijn voet verschrikkelijk rot en stinkt en zijn gekreun ondraaglijk is voor zijn medereizigers. (…)
22u Dichterbij: twee films over beginnen:
Manon de Boer: An Experiment in Leisure, BE, 2016, 37′
(…) Die omgeving en de tijd is twintig jaar later nog altijd haar onderwerp in An Experiment in Leisure, de film waarin vrienden, kennissen, collega’s praten over de goede omstandigheden om te leven en te werken. De film opent met een beeld van de zee in Noorwegen: een geweldige open ruimte om voluit je verlangens en nieuwsgierigheid de vrije loop te laten. Ze filmt de zee en neemt de tijd. Lange shots, waarin weinig meer beweegt dan de wolken en de vogels, doen (eerst) een beroep op het geduld en (daarna) het gemak van de kijker. Ze schuiven wat op hun stoel in de stilte van de zaal om zich al snel over te geven aan de rijkdom en de rust van het beeld: hun zicht op Fort Beau. (…)
Manon de Boer: Resonating Surfaces, BE, 2005, 39’
(…) Dat gaatje in het harnas van Irena helpt hen haar werkelijkheid te denken. Dat beeld hebben ze ook van Manon. Enkele jaren geleden maakte ze een portret van de Braziliaanse psychanaliste Suely Rolnik. Ze noemde het Resonating Surfaces – resonerende vlakken. Suely (en ze noemen haar bij de voornaam omdat ze ooit met haar en een groep vrienden op reis vertrokken naar Senegal), Suely dus, vertelt in dat portret hoe ze op de vlucht voor de Braziliaanse dictatuur, na haar tijd in de gevangenis, in Parijs belandt. Dat gebeurt in de vroege jaren zeventig. Ze laat zich verleiden door de Franse taal en cultuur, ze leert over het verlangen in de filosofiecolleges van Gilles Deleuze en over trauma in de schizoanalyses van Félix Guattari. Via Guattari raakt ze ook bevriend met Deleuze – ze zullen uiteindelijk minnaars worden. (…)
Zaterdag 26 oktober
12u Kinderen van de rekening:
Dan Graham: Rock My Religion, VS, 1983, 56’
(…) Rock My Religion is de video van een amateur, van een liefhebber, een fan van punkrock uit de jaren zeventig en tachtig en van de bijhorende doe-het-zelf-esthetiek: groepen als Black Flag, Minor Threat en Sonic Youth spelen een belangrijke rol in beeld en geluid zonder dat Graham ze ooit bij naam zal noemen. De video begint met een door hemzelf gefilmd concert. Graham staat vlak voor het podium, in de moshpit waar wild dansende fans een even wilde Henry Rollins – zanger van Black Flag – stevig op de borst kloppen en met hem het podium opklimmen. Er is geen geluid. Al de energie zit in het beeld van de dansende fans. Dan Graham zit er middenin. Alles draait om nabijheid. (…)
13u De plaatsen waar ze nooit zijn geweest (1):
Mourad Ben Amor: Bamssi, TU/BE, 2024, 26’
Beelden met de urgentie van een instastory gaan in dialoog met de familie in het buitenland: Mourad en Fairuz, Tunesië en de wereld. (…) Het beeld van de zee opent een gevaarlijk verlangen. Blijven. Dromen. Traag en snel gaat de tijd waarin de mogelijkheid van nieuw leven de routine doorbreekt.
14u De plaatsen waar ze nooit zijn geweest (2):
Herman Asselberghs: For Now, BE, 2017, 32’
(…) In For Now gaat Herman terug naar Palestina. Hij maakt er opnames voor een Benjaminiaanse film en cirkelt rond zijn bestemming zonder ze ooit te bereiken. Hij gaat naar Birzeit, Ramallah, Jeruzalem. Van daar naar Tel Aviv. Naar Habima Square, het plein in het centrum van de stad ontworpen door Dani Karavan (je zal het later ook samen bezoeken). En van daar naar Portbou, Karavan achterna, maar meer nog Walter Benjamin. Van de andere kant van de Middellandse Zee gaat het naar de andere kant van de oceaan. New York. Al die plaatsen waar Walter Benjamin nooit is geweest: Benjamin was op weg naar Amerika maar benam zich het leven vooraleer de autoriteiten aan de andere kant van de grens hem zijn leven wilden teruggeven. (…)
15u Verhalen die we dreigen te vergeten:
Emily Jacir: Letter to a Friend, PAL, 2019, 43’
(…) Emily’s onbewogen bewegers helpen de situatie in de bezette gebieden te begrijpen. Het zijn onvermijdelijke bewegingen. Bewegingen van de blokkade. Bewegingen die niets of niemand kan tegenhouden. Oncontroleerbaar. Het zijn bewegingen, gestuurd door de herinneringen, de dromen, de verhalen en de verlangens van de Palestijnen die in 1948 hun land hebben verlaten. Van de kinderen van die Palestijnen en van de kinderen van de kinderen van die Palestijnen. Van de Palestijnen die vandaag in de vluchtelingenkampen verblijven in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever, of in de omringende landen – Jordanië, Syrië, Libanon, Egypte. Van de Palestijnen die nog altijd de sleutels bij zich dragen van het door hun familie in 1948 verlaten huis. De Palestijnen die weigeren hun situatie als definitief te aanvaarden. Hun tijdelijke status laat toe te dromen van een mogelijke terugkeer. In die dromen huist een andere realiteit. Een alternatieve realiteit die ze in beweging houdt, ook al kunnen ze nergens naartoe. (…)
16u Voortleven:
Mieriën Coppens en Elie Maissin: Et leurs lettres +‘Work in progress’, BE, 2023-24, 45’
(…) Over de jaren heen verzamelen Mieriën en Elie tientallen uren kwetsbaar filmmateriaal waarvan ze uiteindelijk maar enkele minuten gebruiken. Dat hangt samen met dat spel tussen binnen en buiten, tussen licht en donker. Filmen is niet hetzelfde als films maken. Montage – het proces waarin ze dat gefilmde materiaal verwerken – betekent opnieuw positie innemen. Het is een vorm van herkijken, opnieuw kijken, terugkijken. Daarvoor is het belangrijk dat ze niet alleen werken, maar wel met twee, in een continu dialoog. Een dialoog die doorloopt naar de mensen met wie zij filmen, tijd doorbrengen, ouder worden, een leven leiden, leren kijken en luisteren. Die mensen, dat zijn de leden van het collectief La Voix des Sans-Papiers. Dat leven met het collectief loopt door van de huizen en de kamers waarin ze werken, eten, filmen naar de montagekamer: hun kruisende werelden. Ze zeggen dat ze niet de films maken die ze willen. Ze zeggen dat ‘les images sont résistantes’. Alsof het de beelden zijn die zich verzetten. (…)
17u Waar is de uitgang?
Paul B. Preciado: Orlando, my political biography, FR, 2023, 98’
(…) Paul B. Preciado weet wel één en ander over leven in de overgang. Paul B. leest ‘transitie’ als ‘verlossing’, een stap in het ongewone. Ongebonden. Het gaat niet zozeer over een gevoel van vrijheid, maar wel – dat wordt altijd duidelijker – om het vinden van een uitgang. Een uitgang uit een lichaam, een discours, een norm: Paul B. werd geboren als Beatriz in een katholiek gezin in het Spanje na Franco. Als radicale lesbienne trekt Beatriz naar New York om er filosofie te studeren. Ze zal er later ook werken aan een boek over de architectuur van Playboy: over Hugh Heffner die het magazine voor mannen op hun kamer runt in pyjama vanuit zijn slaapkamer, afgesloten en toch hypergeconnecteerd met de wereld via de toen bestaande multimedia. Gedeelde eenzaamheid. Dat onderzoek betekent het begin van het farmacopornografisch complex dat als een rode draad doorheen Preciado’s werk blijft lopen. (…)
20u ‘Le peuple juif rejoint la fiction’
Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat: The Gathering Series: Orientation, 2015, 12’ + Nude Descending a Staircase, 2015, 18’ + Miroir Séb Fragile!, 2017, 22’
(…) Je kent de monumentale sculpturen van Dani Karavan uit de films van Sirah en Eitan, de Israëlische kunstenaars die in je stad komen wonen. Je praat met Sirah en Eitan over de politiek in Israël en Palestina. Je wisselt ervaringen uit. En algauw gaat het als vanzelf over schoonheid. Over de manier waarop Sirah en Eitan vermijden het monument voor de stichters van Tel Aviv te tonen als een monument, maar wel zoeken naar het beeld, de realiteit, achter de schoonheid ervan: het Palestijnse dorp dat zich ooit op en rond deze plaats bevond. Je begrijpt al snel dat je Israëlische vrienden in exil net het omgekeerde doen als de Palestijnen onder de bezetting die zoeken naar de schoonheid achter de realiteit: het land waarvan de Palestijnen ooit werden verdreven tijdens de catastrofe, de Nakba, in 1948. Dat land aan de zee dat nu onbereikbaar is achter de muur die zich zevenhonderd kilometer lang slingert doorheen de ooit idyllische valleien van de Westelijke Jordaanoever. (…)
22u Het laatste werk:
Derek Jarman: Blue, GB, 1993, 79’
(…) De eerste nota’s voor Blue gaan terug tot 1974, twintig jaar voor het eigenlijke werk. Het project komt in een stroomversnelling in 1986, het jaar waarin Jarman HIV-positief test. Caravaggio, zijn vijfde langspeelfilm, ging net in première. De zes films die dan nog volgen zullen nog explicieter dan voorheen gaan over de maker. Tot 1986 vertelt Jarman over zichzelf vanuit de maatschappij: de maatschappij waarvan Margaret Thatcher zegt dat ze niet bestaat, waarin punk hoogtij viert, waarin kunstenaars – lang voor de gentrificatie van de stad – in leegstaande industriële panden langs de Londense Thames wonen en waarin de beruchte clause 28 ‘het promoten van homoseksualiteit’ strafbaar maakt. Na 1986 kijkt Jarman naar de maatschappij vanuit zichzelf: een kunstenaar met aids, op het hoogtepunt van zijn kunst, terwijl zijn lichaam langzaam aftakelt, die het ene project na het andere – films, tentoonstellingen, videoclips – aan elkaar rijgt. (…)
Doorlopend op vrijdag en zaterdag
Expo op de eerste verdieping
The Wooster Group: I came to say Goodbye, Ron Vawter in Fish Story, VS, 1994, 10’
(…) Ze vertellen hoe Ron Vawter zijn einde zeer ernstig neemt, hoe hij het einde altijd meer centraal zet, dat hij in Fish Story, zijn laatste voorstelling met de Wooster Group, het gezelschap waar hij een carrière lang aan is verbonden, de rol speelt van Vershinin in Tsjechov’s Drie Zusters op een moment waarop hij al te zwak is om nog op tournee te gaan en dat hij daardoor in die voorstelling enkel nog te zien is in een video, als een beeld. Ze zullen de video die ze wel eens toonden aan studenten makkelijk terugvinden in het online archief van de Wooster Group en opnieuw kijken ze, nu met Dri, naar Ron Vawter als Vershinin die afscheid neemt, Ron Vawter huilt. (…)
Manon de Boer: The Untroubled Mind, 16mm op video, BE, 2015, 8’
(…) Geluk schuilt in een klein hoekje, een onverwacht gebaar, een verloren moment. Dat begrijpen ze uit wat Manon de laatste jaren wel eens haar ‘werkjes’ durft te noemen. Manon noemt het zo omdat ze ontstaan tussendoor, zonder druk, zonder dwang. Ze maakt ze zonder goed te weten wat er gaat gebeuren en het is pas als ze af zijn dat ze beslist om het wel of niet te tonen. Pas dan besluit ze of het kunst is of niet. Ze weten dat omdat Manon het hen vertelde. Dat, denken ze, kan je geluk noemen: de vrijheid van de eigen tijd. Een stap uit de tijd. Maar het geluk zit ook in het onderwerp. In The Untroubled Mind – dat is één van die ‘werkjes’ – filmt Manon sculpturen van haar zoon Julius die ze vindt in haar huis. Julius maakt ze sinds hij een jaar of twee is, wanneer hij op zichzelf speelt, dikwijls na een moment waarin hij niet weet wat te doen. Voor Manon vertellen die sculpturen iets over zijn mentale wereld, over hoe Julius de ruimte ervaart. Kijken naar die sculpturen maakt hen instant gelukkig. Dat is – dat hebben ze haar verteld – geen schoonheid om bij te huilen, maar schoonheid om bij te lachen. En dat, denken ze, kan je ook ontroering noemen. (…)
Manon de Boer: Maud capturing the light ‘on a clear day’, 16mm op video, BE, 2015, 2’30”
(…) Er is nog een ander ‘werkje’ van Manon naar Agnes Martin: Maud Capturing the Light ‘On a Clear Day’. In die film toont ze opnieuw een private ruimte, privaat werk, een private handeling. Ze vraagt aan haar vriendin, Maud, om te filmen met de camera die Manon zelf opstelt voor een werk van Martin (dat heet On a Clear Day) in het huis van Maud. Maud filmt telkens ze het licht bijzonder vindt. De camera verandert nooit van plaats. Manon laat haar filmen als een amateur, met dezelfde Bolex en met altijd hetzelfde diafragma, waardoor het beeld soms over- of onderbelicht raakt. (…)
Sirah Foighel Brutmann, Eitan Efrat & Laszlo Umbreit featuring The Ramirez Brothers: Seemingly Still, LP, BE, 2021, 22’40” & 22’15”
A kant _ Geluidsband van de film Miroir Séb Fragile!, gemaakt ter herinnering aan cineast Sébastien Koeppel (1971-2013). Gefilmd door Artur Castro Freire en Boris Belay op verschillende stukken 16mm film uit de collectie van Koeppel. De muziek is live gespeeld door The Ramirez Brothers in een tweedaagse opnamesessie in de Beursschouwburg, Brussel.
B kant _ Geluidswerk gebaseerd op een four hands macro stereo opname van een 16mm film projectie van Miroir Séb Fragile!
Verschillende auteurs: Hun blauwe boeken
(…) Een geliefde schenkt hen een Swatch. Dat was nog in de mode toen. Dat lief heeft er verschillende in verschillende kleuren voor verschillende outfits. Ze krijgen de blauwe omdat hun geliefde die best bij hen vindt passen. Een volgend lief geeft hen een blauw topje, geïnspireerd door het blauwe horloge van de vorige. En van nog een andere geliefde krijgen ze een tattoo, een armband van blauwe dolfijntjes, omdat dat lief dacht dat het hun lievelingskleur was. Ze dragen de kleur van de liefde.
Vandaag zitten ze naast een stapel blauwe boeken. (…)